Trong xu hướng hội nhập thống kê quốc tế, phương pháp luận các chỉ tiêu thống kê nói chung và chỉ số giá sản xuất (PPI) nói riêng ở Việt Nam cần luôn được cập nhật và hoàn thiện, để thông tin thống kê đảm bảo các tiêu chí chất lượng, như: Tính so sánh; tính kịp thời; tính phù hợp; tính chính xác… Nhằm nâng cao chất lượng thông tin PPI, việc cập nhật thường xuyên hơn quy??n số tính PPI sẽ phản ánh tương đối đầy đủ sự thay đổi về quy mô và cơ cấu giá trị sản xuất (GO) của các ngành sản xuất sản phẩm vật chất và sản phẩm dịch vụ, đồng thời trong quy??n số tính PPI sẽ cập nhật GO các ngành sản phẩm mới xuất hiện trên thị trường cũng như loại bỏ GO sản phẩm không tồn tại trên thị trường do chuyển đổi hoạt động sản xuất. Bài viết này giới thiệu kinh nghiệm tính PPI theo công thức Chained Laspeyers ở Cơ quan Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ, Croatia, Áo và Na Uy.
 

1. Cơ quan Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ
   1. Phương pháp tính PPI: Cơ quan Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ tính PPI theo công thức Chained Laspeyers thực hiện từ năm 2003. PPI tính bằng cách sử dụng quy??n số sản phẩm của doanh nghiệp, công thức chung tính PPI như sau:

- Công thức tổng hợp PPI: Cấp cơ sở PPI áp dụng công thức bình quân cộng (công thức Carli); PPI cấp tổng hợp áp dụng công thức Laspeyers. N??i chuỗi PPI áp dụng công thức Chained Laspeyers như sau:
 

• Quy trình tính PPI theo công thức Chained Laspeyers với quy??n số cập nhật hàng năm, độ trễ (t - 2) gồm các bước như sau:

+ Bước 1. Tính giá bình quân tháng các sản phẩm của doanh nghiệp và tính CSG cấp cơ sở theo công thức bình quân cộng giản đơn (công thức Carli).

+ Bước 2. Tính CSG sản phẩm cấp 6 theo phương pháp bình quân cộng gia quy??n.

+ Bước 3. Tính CSG chung sản phẩm cấp 6 của doanh nghiệp.

+ Bước 4. Tính CSG cấp tổng hợp.

+ Bước 5. N??i chuỗi CSG cấp tổng hợp theo công thức Chained Laspeyers.

2. Tháng n??i chuỗi: Cơ quan Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ sử dụng tháng 12 năm (t - 1) làm tháng n??i chuỗi.
3. Quyền số: Quyền số tính PPI là dữ liệu của năm (t - 2) và được cập nhật vào năm (t - 1) cùng năm với năm gốc.

Hàng năm Cơ quan Thống kê Thổ Nhĩ kỳ cập nhật quy??n số tính PPI từ cơ sở dữ liệu hệ thống tài khoản quốc gia, hồ sơ hành chính và dữ liệu thống kê khác. Dựa vào cơ sở dữ liệu sản xuất sản phẩm và quy??n số các ngành sản phẩm của doanh nghiệp, xác định danh mục sản phẩm mới sản xuất của doanh nghiệp và cập nhật vào danh mục sản phẩm thu thập thông tin tính PPI.

4. Nguồn thông tin biên soạn quy??n số: Nguồn thông tin biên soạn quy??n số từ hệ thống tài khoản quốc gia (sử dụng doanh thu bán hàng của nhà sản xuất), mức độ chi tiết của quy??n số phụ thuộc vào mức độ chi tiết PPI tài khoản quốc gia sử dụng, hiện tại là nhóm sản phẩm cấp 3 của CPA.
5. Năm biên soạn quy??n số: Biên soạn quy??n số năm tham chiếu (t - 2) và quy??n số được cập nhật vào tháng 12 năm (t - 1).

Tóm lại: thời gian thực hiện cập nhật danh mục, quy??n số và t??ng hợp PPI nối chuỗi của Thổ Nhĩ kỳ như sau:

• Một là, hàng năm cập nhật danh mục sản phẩm (tháng 10 đến tháng 12): Chọn sản phẩm doanh thu lớn và chọn đơn vị điều tra từ dữ liệu các ngành sản xuất năm (t - 2) để tính toán, trước khi quyết định phạm vi điều tra cũng như loại bỏ các sản phẩm không phổ biến, tồn tại trên thị trường và loại bỏ đơn vị sản xuất sản phẩm trong dàn mẫu điều tra giá sản xuất.
• Hai là, Cập nhật quy??n số hàng năm (tháng 1): Tổng hợp thông tin, biên soạn quy??n số cho các cấp độ tổng hợp, nguồn thông tin từ tài khoản quốc gia, hồ sơ hành chính và các nguồn khác cùng với cập nhật rổ hàng hóa đại diện tính PPI.
• Ba là, Xây dựng quy??n số mới và rổ hàng mới (tháng 1).
• Bốn là, Tổng hợp PPI n??i chuỗi (tất cả các tháng).
  2. Cơ quan Thống kê Croatia
     1. Phương pháp tính PPI: Cơ quan Thống kê Croatia tính PPI theo công thức Chained Laspeyres với quy??n số cập nhật hàng năm, thực hiện từ năm 1998. Thời kỳ gốc là tháng 12 năm trước (t-1) và đây là tháng n??i chuỗi.
     2. Tháng n??i chuỗi: Croatia sử dụng một tháng n??i chuỗi PPI và tháng 12 năm trước (t - 1) là tháng n??i chuỗi.
     3. Quyền số: Tính PPI với quy??n số là dữ liệu của năm (t - 2) được cập nhật thường xuyên và tham chiếu năm (t - 1) cùng với năm gốc hay năm cơ sở.
     4. Nguồn thông tin biên soạn quy??n số: Là doanh thu bán sản phẩm của doanh nghiệp, từ kết quả điều tra Prodcom1 hàng năm.
     5. Cấp độ n??i chuỗi: N??i chuỗi PPI được thực hiện ở cấp độ tổng hợp, từ cấp sản phẩm 10 chữ số theo danh mục sản phẩm quốc gia trong kết quả điều tra Prodcom đến PPI chung.
     6. Tính toán CSG cấp cơ sở: Croatia tính CSG cấp cơ sở đối với từng sản phẩm đại diện và được tính từ giá của từng sản phẩm, bằng (=) giá của sản phẩm tháng hiện tại, chia (:) giá của sản phẩm (tương ứng) của thời kỳ gốc (giá tháng 12 năm trước).
     7. Tính toán CSG cấp tổng hợp: Croatia tính CSG cấp tổng hợp từ CSG của từng nhóm sản phẩm và tính bằng phương pháp bình quân cộng gia quy??n từ các CSG nhóm sản phẩm theo công thức Laspeyres biến đổi:

Công thức:
 
             

e. Năm biên soạn quy??n số: năm tham chiếu biên soạn quy??n số là (t - 2) và quy??n số được cập nhật vào tháng 12 năm (t - 1).

Tóm lại: Thời gian cập nhật danh mục, quy??n số và t??ng hợp PPI nối chuỗi của Croatia như sau: (1) Croatia sử dụng kết quả điều tra doanh nghiệp làm dàn chọn mẫu, cụ thể: Các doanh nghiệp từ 10 lao động trở lên được chọn mẫu và chọn các doanh nghiệp chiếm 95% sản lượng bán ra trên thị trường trong nước và ngoài nước. (2) Chọn mẫu doanh nghiệp căn cứ theo tỷ trọng GO sản phẩm của doanh nghiệp chiếm trong tổng GO các sản phẩm được lựa chọn, riêng biệt cho thị trường trong nước và thị trường ngoài nước, quy trình thực hiện là:

- Bước 1: Cập nhật dàn mẫu điều tra giá các mặt hàng và doanh nghiệp sản xuất sản phẩm mới và loại bỏ doanh nghiệp sản xuất sản phẩm cũ không phổ biến trên thị trường (tháng 11 đến tháng 12).

- Bước 2: Xác định thông số kỹ thuật sản phẩm mới bằng cách liên hệ trực tiếp với doanh nghiệp qua điện thoại hoặc e-mail (từ ngày 15/12 đến 15/1).

3. Cơ quan Thống kê Áo
   1. Phương pháp tính PPI: Cơ quan Thống kê Áo tính PPI áp dụng công thức Chained Laspeyres và PPI phải đáp ứng các yêu cầu sau:

- Tổng hợp các CSG cho tất cả các cấp độ NACE (4 chữ số, 3 chữ số, 2 chữ số, CSG chung), bất kể sản xuất sản phẩm là đặc trưng hay không đặc trưng. Tổng hợp các CSG cho tất cả các cấp độ NACE và tất cả các cấp độ CPA. Tổng hợp các CSG thị trường trong nước và ngoài nước (xuất khẩu).

GO thu thập từ kết quả điều tra Prodcom năm (t - 1) được sử dụng làm quy??n số và quy??n số chi tiết đến cấp mặt hàng CPA (cấp độ 6 chữ số trở lên) đối với thị trường trong nước và ngoài nước (dữ liệu Ngoại thương).

2. Tháng n??i chuỗi: Sử dụng tháng 12 năm trước (t - 1) là tháng n??i chuỗi.
3. Nguồn thông tin biên soạn quy??n số: Nguồn dữ liệu có sẵn từ điều tra thống kê năm (t - 1) đối với CSG nhóm sản phẩm cấp 6. Nguồn dữ liệu từ tài khoản quốc gia năm (t - 3) đối với biên soạn quy??n số tính CSG cấp 4; 3; 2; 1 và PPI chung.
4. Cấp độ n??i chuỗi: Tính PPI n??i chuỗi từ nhóm sản phẩm (CPA) cấp 6 trở lên đến PPI chung và tính PPI thị trường trong nước và PPI ngoài nước (xuất, nhập khẩu).
5. Tính toán CSG cấp cơ sở:

          Bước 1. Tính CSG cá thể, bằng (=) giá sản phẩm kỳ hiện tại, chia (:) giá sản phẩm kỳ gốc.

          Bước 2. Tính CSG nhóm sản phẩm, bằng (=) bình quân nhân CSG các sản phẩm trong cùng nhóm (giả định các sản phẩm đều phát triển như nhau).

6. Tính toán CSG cấp tổng hợp: Cơ quan Thống kê Áo áp dụng công thức Chained Laspeyers tính toán PPI ở cấp sản phẩm có quy??n số (từ cấp 6 đến PPI chung).
7. Năm biên soạn quy??n số: dựa trên nguồn dữ liệu có sẵn cập nhật quy??n số, từ dữ liệu điều tra năm (t - 1) đối với nhóm CSG cấp 6 số CPA và quy??n số cập nhật từ tài khoản quốc gia năm (t - 3) đối với nhóm CSG cấp 4 số NACE và nhóm cấp cao hơn NACE (cấp 3 đến PPI chung).

Tóm tắt thời gian cập nhật danh mục, quy??n số và t??ng hợp PPI nối chuỗi của Cơ quan Thống kê Áo như sau:

• Bước 1. Hằng năm cập nhật giỏ hàng hóa, chọn các sản phẩm mới có doanh thu cao và các đơn vị điều tra từ kết quả điều tra doanh nghiệp năm (t - 1) và loại bỏ các sản phẩm không tồn tại hoặc không phổ biến trên thị trường, cập nhật đơn vị điều tra giá sản xuất trong dàn mẫu (tháng 11 đến tháng 12).
• Bước 2. Hằng năm cập nhật quy??n số (tháng 1): kết hợp thông tin về quy??n số từ tài khoản quốc gia và kết quả điều tra doanh nghiệp với giỏ hàng hóa được cập nhật (tháng 1).
• Bước 3. N??i chuỗi PPI (tất cả các tháng).
  4. Cơ quan Thống kê Na Uy
     1. Phương pháp tính PPI: Cơ quan Thống kê Na Uy tính PPI theo công thức Chained Laspeyres, quy??n số được cập nhật hàng năm, thực hiện từ năm 2001. Cập nhật quy??n số được thực hiện vì tính linh hoạt trong cập nhật hàng hóa đại diện mới xuất hiện trên thị trường và cập nhật đơn vị điều tra sản xuất sản phẩm mới.
     2. Tháng n??i chuỗi: n??i chuỗi PPI được xác định bằng cách sử dụng một tháng “overlap”. Tháng n??i chuỗi là tháng 12 năm (t - 1).
     3. Quyền số: là dữ liệu năm (t - 3) và quy??n số được cập nhật vào năm (t - 1), cùng năm với năm gốc hay năm cơ sở.

5. Cấp độ n??i chuỗi: N??i chuỗi được thực hiện ở cấp tổng hợp PPI, đối với CPA n??i chuỗi là 6 chữ số trở lên và cấp độ thứ 3 trở lên theo phân ngành kinh tế. PPI gồm: PPI thị trường nội địa (PPI trong nước) và CSG xuất khẩu.
6. Tính toán PPI cấp cơ sở: Cơ quan Thống kê Na Uy tính PPI cấp cơ sở được thực hiện theo hệ thống - HS, PPI cấp cơ sở tính toán cho các sản phẩm trong hệ thống HS và giá bình quân sản phẩm thuộc hệ thống HS được tính theo phương pháp bình quân nhân, những thay đổi về giá sản phẩm được điều chỉnh dựa trên thay đổi về chất lượng sản phẩm trước khi tính toán CSG cá thể.
7. Tính toán PPI cấp tổng hợp: hàng năm tính các CSG cá thể được liên kết với CPA (ngành sản phẩm) tương ứng để tính toán PPI cấp tổng hợp. PPI cấp tổng hợp theo ngành sản phẩm được tính toán bằng phương pháp bình quân cộng gia quy??n đối với các CSG cá thể trong hệ thống HS với quy??n số, từ CSG theo cấu trúc phân cấp của ISIC và các nhóm ngành chính, tổng hợp PPI chung.

e. Nguồn thông tin biên soạn quy??n số: nguồn thông tin biên soạn quy??n số là dữ liệu từ tài khoản quốc gia (GO và giá trị xuất khẩu) năm (t - 3) và được cập nhật vào năm (t - 1).

Tóm tắt các bước thực hiện như sau: (1). Tính toán các CSG chính từ CPA đến HS; (2) Cập nhật đến năm (t - 1) theo các nhóm chính; (3) Tính toán quy??n số cho mọi cấp độ trong danh mục tổng hợp.

Như vậy: Kinh nghiệm tính PPI theo công thức Chained Laspeyres của Cơ quan Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ, Croatia, Áo và Na Uy được thực hiện theo các bước cơ bản sau:

• Cơ quan Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ, thực hiện 4 bước, gồm: (i) Cập nhật danh mục sản phẩm hàng năm; (ii) Cập nhật quy??n số hàng năm; (iii) Xây dựng quy??n số mới và rổ hàng mới; (iv) Tổng hợp PPI và n??i chuỗi PPI.
• Cơ quan Thống kê Croatia, thực hiện, gồm: (i) Cập nhật dàn mẫu điều tra các mặt hàng và doanh nghiệp sản xuất sản phẩm; (ii) Xác định thông số kỹ thuật sản phẩm mới; (iii) Cập nhật quy??n số hằng năm; (iv) Nhập dữ liệu CSG sản xuất; (v) Mở trang web chuyên dụng để thu thập dữ liệu; (vi) Thu thập dữ liệu và tính PPI n??i chuỗi; (vii) Phân tích các CSG sản xuất n??i chuỗi.
• Cơ quan Thống kê Áo, các bước thực hiện gồm: (i) Cập nhật giỏ hàng hóa; (ii) Cập nhật quy??n số; (iii) N??i chuỗi CSG sản xuất (tất cả các tháng).
• Cơ quan Thống kê Na Uy, quy trình thực hiện, gồm: (i) Tính các CSG chính từ CPA đến HS; (ii) Cập nhật quy??n số (t - 3) theo CSG năm (t - 1); (iii) Tính toán quy??n số cho các cấp độ trong danh mục tổng hợp.

Căn cứ điều kiện cụ thể của từng quốc gia, tần suất cập nhật quy??n số, cập nhật danh mục mặt hàng điều tra và đơn vị điều tra giá sản xuất tính PPI sẽ khác nhau. Bài viết đề xuất ở Việt Nam tính PPI theo công thức Chained Lasperyes với quy??n số cập nhật hằng năm với độ trễ là 2 năm (t - 2) và được cập nhật vào tháng 12 năm (t - 1), tháng 12 năm (t - 1) là tháng n??i chuỗi./.

TS. Đinh Thị Thúy Phương

 
 
1 Prodcom là cuộc điều tra hàng năm, thu thập số liệu về kết quả sản xuất của các ngành kinh tế tại các quốc gia thuộc Eurostat.
 

Link cá cược Fortune Tiger Trust